TAHMIN BORSASI
kısıtlamalara ragmen Amerika’da büyük bir
ilgi görüyor. Bu borsada işlem gören hisse
senetleri, Wall Street de işlem gören ve
somut bir varlık üzerinden değer kazanan
hisse senetlerinden farklı. Tahmin borsası
(Ingilizcede Prediction Market deniliyor)
tutkunları, Güney Afrıka’nın 2016 Yaz
Olimpiyatları’nı ağırlayıp ağırlamayacağı,
Rudy Giuliani’nin Cumhuriyetçilerin 2008
Başkanlık adayı olup olmayacağı, Hilary Cl
inton un Demokrat Parti Başkan adayı seçilip
seçilmeyeceği, hatta Jonny Depp’in son fiminin
gosterildigi ilk haftada ne kadar hasılat
yapacağı üzerine bile oynuyorlar. Her bir hisse,
farklı bir zaman periyodu içinde geçerli oluyor
ve değeleri de beklenen bir sonuç üzerinden
yürütülen tahminlere göre artıp yükseliyor. Türkiye de ise henüz yerli bir tahmin borsası yok.
Çünkü böyle bir borsayı varedecek türde internet
siteleri yok. İnternet üzerinden bahis oynatan
Türkçe siteler ise Spor Loto ve 6’lı Ganyan’ın
biraz daha geliştirilmiş versiyonu olmaktan öteye gitmiyor.
Bunanla birlikte, Amerika’da giderek popülerlik
kazanan ve tahmin piyasasına yön veren internetteki
tahmin siteleri (intrade.com, Newsfutures.com.
mediapredict.com, strategypage.com), çok daha komplike ve
sofistike bir yapıya sahip. Bu piyasadan hisse alışverişi yapmak,
oynamakla hemen hemen aynı gibi. Gün içindeki güncel
gelişmeleri çok iyi takip etmelisiniz, sürekli tetikte
olmalısınız, sağlam istihbaratlar edinmeye çalışmalısınız,
tahmin piyasasına yatırım yapan oyuncuların hareketlerini
çok iyi takip etmeli ve onların psikolojisine nelerin yön
verdiğini iyi kestirmelisiniz. Bütün bunların ışığında, yeri
geldiğinde, elinizdeki hisseleri satıp başkalarını almalısınız.
Saddam ın da hisseleri vardı… Tahmin piyasasında işlem gören hisse senetleri tümüyle güncel gelişmelerden yola çıkılarak yaratılıyor. Örneğin Saddam’ın yakalanıp yakalanmayacağı bile bu borsada işlem görmüştü. Amerika’da bu borsanın dedesi olarak bilinen ve 1988 den bu yana faaliyet gösteren Iowa Electronic (biz.uiowa.edu/iem/) , merkez bankasının faiz oranlarının bile tahminini yapıyor. Yasal kolaylıklar nedeniyle merkezi Irlanda’da bulunan intrade.com’un en gozde hisseleri sunlar:
*Amerika ya da israil İran’a Mart 2008’e kadar bir hava
saldırısı gerçekleştirecek. *Senaryo yazarlarının grevi 31 Mart 2008’den
önce son bulacak.*CBC’nin anchor’u Katie Couric’in, çalıştığı
televizyondan ayrılacaği 31 Aralık 2007’den once açıklanacak.*Central Park’daki kar yağış miktari, Aralık ayında
0.5 inches (1.27 cm) olacak. 20 milyon Amerikalı tahmin borsasında oynuyor
Tahmin borsasının hisseleri, Amerikan hükümetinin çıkardığı bütün marazlara rağmen giderek daha büyük kalabalıklar tarafından ilgi görüyor. Öyleki 15-20 milyon Amerikalı’nın bu borsada oynadığı iddia ediliyor. Tahmin borsası, ilgi gördükçe, işlem hacmi artıyor, işlem hacmi arttıkça da ekonomi için önemli bir dinamik olma yolunda aday oluyor.
Wall Street kumar mi?
Pek çok kişi, tahmin borsasına burun kıvırıyor. Çünkü abuk sabuk, reel değeri olmayan, tümüyle soyut bir olgu üzerinden spekülasyon yapılarak para kazanıldığinı düşünüyorlar ve bunu bir çesit internet kumarı olarak adlandırıyorlar. Kendisi henüz 22 yaşında olan ve tahmin borsasında oynayarak 10 bin dolarını bir yıl içinde 70 bin dolara çıkaran Frank A. Forshaw, yukarıdak negatif iddiaları şöyle yanıtlıyor: ”Wall Street’deki şirket hisseleri real bir değeri temsil etse kaç yazar. Sonuçta bu hisselerin değeri bir çok bilinmez nedene göre inip çıkmıyor mu? Wall Street ne kadar kumarsa, tahmin borsasi da o kadar kumar.” Forshaw’a “madem koydugun parayı bu kadar yukselttin, bu ise arkadaşlarınada öneriyor musun: deyince manidar bir gülümsemeyle şöyle yanıtlıyor beni: “Bu işe yeni girenler çok dikkatli olmalılar, öyle göründüğü gibi değil, borsada oynamaktan çok daha zor. Paranı çok kolay kaybedebilirsin. Ama ben, keyif aldığım bir alanda, politik tahmin alanında oynuyorum. Çünkü politika konusunda okuyup araştırmayı çok seviyorum. Ama sadece bu da yetmiyor tabii. “
New York Times ve Wall Street demode Öte yandan Frank, politik gelişmeleri takip etme konusunda
büyük gazeteyi küçümsüyor. O’na göre Walll Street kötü,
New York Times daha da kötü. Bu gazetelerin yavaş olduğunu
iddia eden genç finansçıya göre zaten bir haberin muhabir
yakalanması, editörün kontrolünden geçmesi, sonra da gazete
sayfalarında yer alması demek, atı alanın Üsküdar’ı geçmesi
demek. “Ancak bu iki gazete gerçekten borsada alım satım
yapanlar için artık biraz demode” diyor ve ekliyor:
“ Bu nedenle amatörlerin hazırladığı
blogların (dailykos.com , openleft.com,
michellemalkin.com, redstate.com) haberlerini
daha güvenilir ve hızlı buluyorum.
Kumarhane imparatorları
Tahmin borsasının en büyük düşmanı ise Las Vegas
ve Atlantic City kaynaklı kumarhane imparatorları.
Kumarhane sahipleri, tahmin borsası nedeniyle
önemli bir gelir kaybına uğruyorlar. İşte bu nedenle,
bu imparatorların Washington’da konuşlanan temsilcileri,
yürüttükleri çok ciddi lobi faaliyetleriyle, bu tür
sitelerin tümüyle yasaklanmasını sağlamaya çalışıyorlar.Oldukça etkili olan bu lobinin yılladır süren yıpratıcı
faaliyetleri karşında, tahminciler nihayet bir karşı
atak geliştirdiler. Çok yakın zamanda aralarında
kurduklari Prediction Market İndustry Associat adlı bir
organizasyonla Washington’u, kendi istedikleri yonde
yasal degisiklikler yapmaya itiyorlar.
CIA’nin hesapları
Peki Washington’dakilerin, tahmincilere yaklaşımı ne.
Yaklaşımlarının çok sıcak olduğu söylenemez. Bu sitelerin
ulusal güvenliği tehdit edebileceğini düşünüyorlar.
Özellikle terörist örgütlerin bu siteler aracılığıyla
kara para aklayacaklarından korkuluyor. Öte yandan Tahmin
Borsası karar borsası olarak da biliniyor. Bu nedenle bazı
ekonomistler bu sitelerin çok önemli gizli bilgileri ortaya
çıkarabileceklerini düşünüyorlar. Şimdi Pentegon’un bu
sitelere düşmanlığını anlamak daha kolaylaşıyor sanırım.
Durum böyleyken CIA icinde bazı gruplar ise, tahmin
sitelerinden yaralanılarak mevcut istihbarat sistemlerinin
olumlu yönde geliştirileceğine inaniyorlar. Hatta bu konuda
2003 yılında bir de proje hazırlandı. Hareket kaynakları
suydu: Madem tahmin borsasında yapılan tahminler uzman
tahminlerinden daha doğru çıkıyor, o halde istihbarat
sistemini daha ileri taşımak için bundan yararlanmanın
yolları aranmalı. Ornegin the Iowa Electronic Markets
sitesinde oynayan brokerlar, bir onceki ABD başkanlık
seçimlerini doğruya en yakın biçimde tahmin etmişlerdi.
Bu nedenle Google bile yakın zamanda yaptığı bir açıklamada
ürünlerinin ne zaman piyasaya sunulacagını belirlemek için
Tahmin borsasından yararlandıklarını belırttı. Ancak bütün
bunlara rağmen Amerikan kongresinde yukarıda sözü edilen
girişime karşı ciddi eleştirler geldi ve proje yattı.
Amerikan hükümeti tahmin borsasının işini zorlaştırmak için elinden geleni yapıyor ama öte taraftan da bu işleyişi, “Commodity Futures Trading Commission” adlı kurum aracılığıyla sağlam yasal bir düzenleme üzerine oturtmaya çalışıyor.
Peki nasıl oynanıyor?
Eger Ingilizceniz varsa, bu sitelere girdiginizde hisse alım satımlarını nasıl yapacagınız konusunda tonca bilgi var. Ayrıca başlangışta acemiliğiniz nedeniyle para kaybetmemeniz için bir deneme hesabı açabiliyorsunuz. Bu deneme hesabıyla hisse alım satımı yaparak pratik yapmış oluyorsunuz. Örneğin bir hissenin fiyat aralığı 0 dan başlayıp 100 cente kadar gidiyor. Diyelim ki “Tuncay Özkan CHP başkanlığına adaylığını koyacak” adlı bir hisse var ve siz bu hisseye yatırım yaptınız. Eğer 67 centten 10 hisse aldıysanız, karınız 330 cent olacak. (1000-670=330). Yok, Özkan adaylığını henuz deklare etmemişse bir şey kazanmıyorsunuz. Bunun yanı sıra bir oyuncu olarak, kapanış perioduna (Özkan’ın adaylığını kesin açıkladığı gün) kadar beklemeden de hissenizi başka bir oyuncuya satabilir ve kar edebilirsiniz.
Bu arada işlem fiyatı aynı zamanda beklenen sonucun olasılığı anlamına geliyor. Örneğin, yukarıdaki durumda kapanış fiyati 67 cent. Bunun anlamı Tuncay Özkan’ın CHP başkanlığına adaylığını koyma olasılığı yüzde 67.
Öcalan hisseleri
Yukarıda sozü edilen Ingilizce tahmin sitelerinin, ne Türkçe versiyonu var, ne de Türkiye’ye yönelik konular üzerinde hisse satışı yapıyorlar. Ama eğer Türkiye’de böyle bir borsa olsa, işlem görecek hisselerden bazılarının adını kestirmek hiç de kolay olmayacak. Büyük bir ihtimalle olası bir yerli tahmin borsasında en popüler hisseler, “Öcalan serbest bırakılacak”, “Öcalan serbest bırakılmayacak” “Türkiye Bölünecek”, “Türkiye bölünmecek” “Bülent Ersoy Boşanacak”. “Bülent Ersoy boşanmayacak” “Musul Türkiye tarafından 2009 yılının başına kadar işgal edilecek” “Musul Türkiye tarafından 2009 yılının başına kadar isgal edilmeyecek” olurdu.
Aslında Türkiye’de ayakları yere basan bir tahmin borsası olsa, bazı konularda neler olacağı konusunda daha ciddi ve bilimsel tahminleri bu borsa üzerinden takip edebilirdik.
Örneğin Türkiye’nin Musul’u istila edip etmeyeceğine yönelik yıllardır bir ölüp bir dirilen inanış. Bu sayede bir netlige kavuşurdu. Çünkü, Musul hissesine oynayanlar, bu işi bütün boyutlarıyla düşünüp-araştıracak-didik didik edecek ve ondan sonra “işgal edecek” ya da “etmeyecek” hisselerine yatırım yapacaktır. Dolayısıyla en yüksek değeri alan hisse, gerceğe de en yakın tahmini ortaya çıkaracaktır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder