Time dergisinde zaman

1923 yılında yayın hayatına başlayan ve ABD’nin ilk haftalık haber dergisi olan Time bugün 105. yaşını kutluyor. Taraf, derginin New
York’taki merkezinde yer alan arşivine girerek bu asırlık yayının ortaya çıktığı ilk günden bugüne kadar kendini nasıl koruyabildiğini yazdı


Hıdır Geviş -New York

Iyi ki dostlar var. Konu sıkıntısı hiç çekmiyorum: her biri bir fikir veriyor, not defterim yazı konularıyla doluyor. Bu yazı konularından biri Cumartesi günkü bir arkadaş buluşmasında ortaya çıktı. Bill, Edward, Edward'ın Meksika asıllı sevgilisi Jorge, Güney Afrika asıllı Ettienne, Steve ve ben Greenwich Village'deki Turks and Frogs adlı bir şarap barına gittik. Sahipleri Türkiyeli: Barmeni Veli Sırt ve garsonu Bilgin de öyle. Ancak bu bohem mekanda şaraplar ne pahalı, ne pahalı. En ucuz şarabın kadehi 9 dolar. Burada sıcak şarap da var.

Arkadaslarımın hepsi içkici olduğu için bir şarap yarışmasının jüri üyeleri gibi neredeyse bütün şarapları denediler. Ben sıcağın yanı sıra, bir bardak da Kavaklıdere kırmızı şarap içtim, biraz nostalji olsun, biraz kan yapsın diye, yoksa içki içmiyorum.

O akşam orada Bill Hooper, beni Time dergisine beklediğini söyledi. Kendisi dünyanın bu en ünlü haftalık haber dergisinin arşiv sorumlusu. 28 yil önce başlamış arşivde çalışmaya hala da orada. Üstelik Bill, Mart ayının 3'ünün Time'ın doğum günü olduğunu belirterek "Al sana yazı konusu" dedi.

Hürriyet'in arşivinden küçük

Bu geçtigimiz Perşembe, Time'in yer aldığı 6. cadde ile 50.sokağın kesiştigi yerde (Radio City Music Hall'un tam karşısı) . Önce giriş katındaki bir bölümden geçtik. Burada Time Inc. grubunun çıkardığı People, Fortune. Health, Entertainment, Money gibi 125 farkli derginın yenı sayıları yürüyen metal raflara konulmuş. Bina içindeki grup çalışanları gelip burada istedikleri
dergiyi alabiliyorlar. Ardından arşive gitmek için ikinci kata çıktık koridordan geçerken içinde kitapci rafları bulunan boş bir odayı işaret etti Bill. Eskiden burada çalışanlar için indirimli kitaplar satılıyormuş sonra kapatılmış.

Sonunda girdik arşive. Bizim Hürriyet'in arşivinde vardı zennedersem yürüyen raylı dolaplar. Ancak Hürriyet'in arşivinden çok küçük bir yer. Çünkü şehrin iki farklı bölgesinde çok büyük arşiv depoları var. Burada fazla bir şey tutmuyorlar.
Tennessee Williams'ın kızğınlığı

Bill, benim için belliki bir takım hazırlıklar yapmış. Orada bir masanın üzerinde tertib edilmiş sararmış bir takım mektup kagitlari, not defterleri ve karalama kagitlari var. Bunlarin arasindan bir mektup gözüme ilişiyor. Ünlü yazar Tennessee Williams tarafından yazılmış. Williams, kendisiyle ilgili Time da yayınlanan bir yazıyı kızgın bir dille eleştiriyor. Bill, benim bu belgeye dokunmama izin verdi. Bilesiniz, artık kutsanmış bir
insanım. "Yoo bu kadarıyla kutsanamazsın Hıdır Geviş" demeyin, dokunduğum başka belgeler de var çünkü. Winston Churchill'in ve John F. Kennedy'in Time yonetıcılerıne yazdıkları mektuplar asılları mesela...

Haftada 10 dolarlık maaş

Hele de o yılların 4 kitap büyüklüğündeki koca muhasebe defterini görmek ayrı bir heyecandı. Bazı yazarların haftalık sadece 10 dolar ücret aldığını bizzat orada görünce, "Ne günlermiş" diye geçirdim içimden. Şimdi New York'da belediye otobüsü bileti 2 dolar. Bill bana Time'in esas kurucusu Henry Luce un dergi fikrini ilk defa bir kağıda döktüğü hatta logosunu bile çiziktirdiği
notları da gösterdi ve bu fikri babasına açıkladığı mektupları da... Evet onlara da dokundum.Tarihe hele de böyle anlı şanlı bir derginin tarihine yakın olmak benim gibi yoksul bir gazeteci için inanılmaz bir teselli. Öyle ya düşünün bir, Türkiye'de kim megalomani krizine girse "Ben Time'a kapak olacak bir şahısım ayol" naraları atıyor.

İki kişilik yemek 24 dolara mal oldu

En son Bill, derginin 3 Mart 1923 de çıkan ilk sayısını da elime tutuşturdu. Fotokopiyle çoğaltılıp birbirine iliştirilen sayfalar gibi. O zamanın koşullarında ancak böyle bir şey yapmışlar tabii. İlginçtir ki dönemin 86 yaşındaki kongre üyesini kapak yapmışlar. Yani hiç de sansasyonel bir şahıs değil.Arşiv faslından sonra üst kata çıktık, çünkü acıkmıştık. Yemekhane kısmı oldukça geniş. Farklı türde yemeklerin ve hazır yiyeceklerin satıldıği standlar var. Biz buharda pişirilen yağsız yemeklerin yer aldığı standa girdik. Ben balık (catfish) yanına tatlı patates ve asparagus aldım. Bill ise tavuk, kabak ve broccoli aldı. Bir de elmali tatlı alıp bölüştük, içecek olarak da musluk suyu içtik. Toplam 26 dolar tutu. Cok hesaplı. Balık çok lezzetliydi.

Daha sonra Time'ın aynı katta yeralan ve 20'nin uzerinde irili ufakli yemekli toplantı odalarının yer aldığı alanı gezdik. Hatta biz oradayken, Time Inc'in CEO'su Ann S. More bu odalardan birinde bir grupla toplantıdaydı. Odalar camlı olduğu için içeriyi tümüyle görüyorsunuz.

Duvarlara bir zamanlar Time'ın kadrolu elemani olarak çalışan ve bazı ünlü fotoğrafçıların en guzel fotoğrafları asılmış. Ayrıca çesitli camekanlar içinde de Time'in, Life ve People dergilerinin tarihine ait bir sürü ilginç materyaller de var. Muhammet Ali'nin boks eldivenleri bunlardan biri ornegin.
Burası derginin farkli donemlerini yansitan, belgeler, fotograflar, ve esyalarla dolu bir müze gibi. Butun bu kurulu duzen gosteriyor ki bu haber dergisini farkli donemlerde yonetmis insanlar, bu derginin ruhuna, geçmisine, çalışanlarına, bu calisanlarin ürettiklerine sahip çıkan, ve saygı duyan bir zihniyetle hareket ederek dergiyi yenilemis ve her yeni donemin gereklerine adapte etmeye calismislar. Time'in buyuklugu iste bu anlayista gizli. Belki bu nedenle Turkiye'deki bazi yayinlarla kiyaslandiginda daha az mutevazi bir binaya sahip, daha az gosterisli bir kagida basiliyor ama hic bir yayinin da kolay elde edemeyecegi bir sayginliga sahip.






























































































Yukaridan asagi resimler:
Resim-1: Dergi calisanlarinin maaslarini gosteren eski muhasebe defteri.
Resim-2: Derginin kurucusu Henry Luce 'in ileride Amerika'nin ilk haftalik haber dergisi olacak Time ile ilgili cizdigi ilk logo ve nasil bir dergi olacagiyla ilgili dusuncelerini dile getirdigi karalama kagidi.
Resim-3:Derginin yemekli toplanti salonlarinin bulundugu alan.
Resim-4:Tennessee Williams'in Time editorlerine kizginligini dile getirdigi mektup
Resim: Time'in arsiv 28 yillik sorumlusu Bill Hooper ve ben elimde de Time'in ilk sayisinin orijinal nushasi. Arka fonda ise Time in kurucusu Henry Luce adina bastirilan bir pulun poster
digerinde ise yine ayni kurucunun heykeli arka fonda.
TARAF GAZETESİ